Hordijk EPS Verpakkingen & Isolatieproducten ontwikkelde in samenwerking met Tenax Tree Plugs & Seeds een extra harde EPS-tray voor het opkweken van jonge boomplantjes. Voor Niels Dictus zijn de tray’s de ideale oplossing om zijn eenjarige zaailingen in de juiste kwaliteit groot te brengen. ‘Een boom wordt ergens geplant en blijft daar tientallen jaren staan, het moet dus allemaal goed functioneren.’
Tenax Tree Plugs & Seeds is prachtig gelegen aan de Overasebaan, de door bos en weiland omgeven landweg die gestaag meandert naar het rustieke Brabantse dorp Rijsbergen. Zo op het eerste oog lijkt het bedrijf van Niels Dictus en zijn vrouw Cindy op zovele andere agrarische ondernemingen in de regio. Maar de schijn bedriegt: alledaags zijn de activiteiten van Tenax allerminst. ‘Ons bedrijf heeft twee takken’, vertelt Dictus. ‘In een speciale kiemopstelling verzorgen we de voorbehandeling van allerlei soorten zaden. Vanuit die goede oorsprong kunnen we kwekers in binnen- en buitenland een mooie voorsprong geven. Daarnaast kweken we zelf plugplantjes. Jonge boompjes met kluitje en wortels, bedoeld voor de commerciële bosbouw in heel Europa.’
70 duizend tray’s
De plantjes worden grootgebracht in de twee lange rijen mintgroene tunnels op het terrein. In elke tunnel liggen meer dan duizend EPS-tray’s die, op een smal looppad na, als een strakke legpuzzel de bodem volledig bedekken. ‘Kijk, dit is onze meest gebruikte 204-tray’, zegt Dictus, terwijl hij deze als een dienblad voor zijn borst houdt. De ruim tweehonderd gaatjes in de tray zijn elk gevuld met een door flinterdun papier omwikkeld mengsel van potgrond en een blauw zaadje. ‘Binnen een jaar kweken we de plantjes op tot zo’n vijftien centimeter hoog. Kun je je voorstellen dat zo’n klein plantje uiteindelijk een boom van dertig meter wordt? Alleen al van de boomplantjes voor Douglas-hout, waar overkappingen mee worden gemaakt, hebben we er bijna 2,4 miljoen staan. Daarnaast hebben we larix, beuken, kleine kerstboompjes en Japanse Asters voor de sierteelt. In totaal gaat het om 70 duizend tray’s en tien tot elf miljoen plantjes per jaar.’
Optimale wortelgroei
Het ontwerp van de EPS-tray’s biedt meerdere voordelen. De tray’s (40 x 60 cm) zijn om te beginnen heel hard geperst, waardoor de wortels uit zichzelf vloeiend langs het EPS groeien. ‘Dat is heel belangrijk’, aldus Dictus. ‘Een boom heeft een hoofdwortel en zijwortels, die echt heel sterk zijn. Als de tray niet goed geperst is, groeien deze al snel door het materiaal heen. Door de harde persing wordt dat voorkomen.’ Ook de ruime diepte (8 cm) en de vorm helpen om de plantjes tot volle wasdom te laten komen. ‘De tray loopt binnenin een beetje conisch toe met nokken, zodat de wortels niet kunnen rond draaien. Ze stoten als het ware het hoofd en zullen dan altijd naar beneden groeien.’ De wortelgroei wordt ook gestimuleerd doordat de gaatjes in de tray van onder open zijn. ‘Elk worteltje dat onder de tray uit komt, komt op die manier in contact met lucht en licht. Met name lucht is van belang. Dan ontstaat er een soort wortelsnoei en gaat het plantje binnenin veel haarwortels aanmaken. Dat is belangrijk voor de hergroei bij onze klanten. Een boom wordt ergens geplant en blijft daar tientallen jaren staan, het moet dus allemaal goed functioneren.’
Door de isolerende werking van EPS worden de jonge en kwetsbare plantjes ook nog eens beter beschermd. Schommelingen in de temperatuur worden zo minder heftig aan de wortels doorgegeven. Dictus vindt ook dat een voordeel. ‘Met zwarte plastic tray’s heb je aan de zonkanten al snel wortelverbranding, omdat het materiaal zo heet wordt. EPS houdt de hitte op warme dagen buiten. In de winter helpt het materiaal tegen de kou, al moeten we de plantjes even goed laten ontdooien als het écht hard vriest. Ook houdt het materiaal een beetje vocht uit de potgrond vast. Dat wordt later dan weer aan de plantjes terug gegeven.’
Lange levensduur en recycling
Tenax hergebruikt de tray’s gedurende vijf jaar. Dictus ziet deze met het verstrijken van de jaren wat poreuzer worden. ´Dan krijg je meer wortelgroei in het materiaal en zuigt de tray zich sneller vol met té veel vocht, wat ook weer niet de bedoeling is. Bovendien kunnen er slechte schimmels in kruipen en daar zitten wachten, om het volgende seizoen schade aan te richten. Daarom hebben we een cyclus bedacht van vijf jaar, een periode waarin we de tray’s lange tijd hergebruiken en telkens grondig reinigen. Na die vijf jaar kopen we bij Hordijk een nieuwe lichting van zo’n 15 duizend stuks.’ De oude tray’s worden bij Tenax opgehaald en gerecycled. Het EPS krijgt vervolgens een tweede leven in isolatieplaten voor de bouw en wegenbouw. ‘Dat is mooi. Het materiaal wordt hergebruikt, daar heb ik wel een goed gevoel over. Al moet ik zeggen: de recycling is op dit moment nog een stukje goedkoper dan verbranden.’
Plantjes van een constante hoge kwaliteit
Steeds meer agrariërs kweken hun gewassen boven de grond in tray’s, potten en bakken. Soms om bedrijfseconomische redenen, soms vanwege strenge EU-wetgeving. Dictus vindt het gebruik van de tray’s vooral efficiënter. Het kweekproces is hierdoor beter te controleren en de plantjes worden van de constante hoge kwaliteit die hij voor ogen heeft. Het kweken in de tunnels is ergens ook een persoonlijke keuze, uit de tijd dat hij nog als jonge knaap op het veld stond. ‘Mijn vader kweekte de plantjes nog in de volle grond. In de zomer was dat best leuk. Maar in de winter met de enkels in de drek staan om de planten van de akker te sleuren, dat was toch minder mijn ding. Dat wilde ik anders doen.’
Tenax kocht soortgelijke EPS-tray’s aanvankelijk bij een ander bedrijf. ‘Maar ik dacht: zou het niet rendabeler zijn om zelf ergens een mal te laten maken? Het heeft even geduurd, totdat ik toevallig een keer alleen ‘EPS’ intikte en bij Hordijk uit kwam. Na meerdere gesprekken, technische tekeningen en een proefdruk zijn we samen tot dit mooie ontwerp gekomen.’
Case in het kort
- Voor het opkweken van zijn jonge boomplantjes gebruikt Tenax een slim ontworpen EPS-tray, die plaats biedt aan ruim tweehonderd plantjes.
- De tray is extra hard geperst, waardoor de wortels uit zichzelf vloeiend langs het materiaal groeien.
- De ruime diepte en de conische vorm van de gaatjes stimuleert de wortelgroei.
- Doordat de gaatjes van onder open zijn, komt op natuurlijke wijze wortelsnoei op gang en winnen de plantjes aan sterkte.
- Door de isolerende werking van EPS worden schommelingen in de temperatuur minder heftig aan de wortels doorgegeven.
- De tray’s worden vijf jaar hergebruikt en worden daarna gerecycled tot isolatiemateriaal voor de bouw en wegenbouw.